Karaciğerin normal boyutlarının üzerinde genişlemesi, karaciğer büyümesi olarak adlandırılıyor. İnsan vücudundaki en büyük iç organlardan biri olan karaciğerin büyümesi (hepatomegali), çoğu zaman başka bir sorun ya da hastalığa bağlı olarak gelişiyor.
Karaciğerin büyümesi hastalar tarafından bir süre fark edilmiyor. Karında şişkinlik veya dolgunluk hissi, karnın sağ üst bölgesindeki ağrı gibi belirtilerle ortaya çıkan sorunun tedavisi için altta yatan nedenin belirlenmesi gerekiyor. Memorial Kayseri Hastanesi Gastroenteroloji Bölümü’nden Doç. Dr. Mustafa Kaplan, karaciğer büyümesi ve belirtileri ile ilgili bilgi verdi.
Karaciğer temel organlardan biri
Karaciğer, insan yaşamının devam edebilmesi için temel organlardan biridir. Karaciğer insan vücudundaki en büyük iç organdır. Ortalama 1-1,5 kg ağırlığındadır ve vücut ağırlığının % 1,5-2,5’ini oluşturmaktadır. Kandaki toksinleri temizlemek ve kan kolesterolünü düzenlemek dahil birçok önemli işlevi yerine getiren karaciğer, vücutta bir filtre görevi yapmaktadır. Vücuttaki aşırı toksik yüklenme karaciğeri savunmasız hale getirebilmektedir. Kandaki çok fazla toksin veya yağ, karaciğer iltihabına yani hepatite neden olabilir. Normalde karaciğer büyüklüğü 15-16 cm civarındadır. Karaciğer büyümesi durumunda ise karaciğer 21-22 cm ye kadar çıkabilmektedir ve hastalara sağ üst karın bölgesinde rahatsızlık vermektedir.
Karaciğer büyümesi hastalık belirtisi
Karaciğer büyümesi, çoğu zaman altta yatan bir hastalığın belirtisidir. Enflamasyonla (hepatit), yağlanma veya kanserle karaciğer büyümesi ortaya çıkabilmektedir. Ayrıca akut enfeksiyona bir yanıt olarak ya da ilerlemiş kronik karaciğer hastalığına bağlı olarak karaciğer büyümesi görülebilmektedir. Kalple ilgili bazı hastalıklarda özellikle kalp yetmezliği durumunda ve bazı kan hastalıklarında hepatomegali görülebilir. Yine karın içi bazı damarların tıkanması durumunda karaciğer büyümesi olabilir.
Büyüme hasara neden olabiliyor
Karaciğerin büyümesi tehlikeli bir durumun belirtisi olabilmektedir. Bazen karaciğer kısa süreli (akut) bir duruma tepki olarak şişebilmekte ve bir süre sonra kendiliğinden normal boyutlarına dönebilmektedir. Ancak başka bir nedene bağlı olarak başlayan süreç karaciğerde yavaş ama ilerleyici bir hasara neden olabilmektedir. Karaciğer sorunlarında erken teşhis son derece hayati öneme sahiptir. Eğer geç kalınırsa karaciğer sirozu ve karaciğer kanseri gelişebilir ve tedavi için karaciğer nakli gerekliliği ortaya çıkabilir.
Hastalığa bağlı büyümenin 5 belirtisi
Genelde bu sorun ile karşı karşıya kalan hastalar bir süre, karaciğerlerinin büyüdüğünü fark edememektedir. Bir süre sonra karında şişkinlik veya dolgunluk hissi, karnın sağ üst bölgesindeki ağrı sonucu fark edilmektedir. Uzman hekimler fiziki muayene sırasında karaciğer büyümesini fark etmektedir. Karaciğer büyümesi bir hastalığa bağlıysa, çok görülen başka belirtiler de olabilmektedir.
- Yorgunluk hissi
- Mide bulantısı veya iştahsızlık
- Sarılık (cildin ve gözlerin sararması)
- Koyu renkli idrar ve açık renkli dışkı
- Ciltte kaşıntı
Büyüme varsa bu hastalıklar neden olabilir
- Hepatit, enfeksiyon veya ilaç hasarına bir yanıt olarak karaciğer büyüyebilir.
- Karaciğerde aşırı yağ depolanması varsa (hepatosteatoz yani karaciğer yağlanması) büyüme olacaktır.
- Karaciğerden geçen damarlar tıkalıysa karaciğer büyür.
- Alkolle ilişkili hepatit ve buna bağlı siroz varsa karaciğer büyüyebilir.
- Genellikle aşırı dozda ilaç alımına bağlı toksik hepatit,
- Hepatit A, B veya C enfeksiyonuna bağlı viral hepatit.
- Alkol veya metabolik sendrom nedeniyle yağlı karaciğer hastalığı.
- Yaygın bir viral enfeksiyon olan mononükleoz.
- Karaciğerde demir birikmesine neden olan hemokromatoz ve bakır birikmesine neden olan Wilson hastalığı gibi genetik hastalıklara bağlı karaciğer büyür.
- Karaciğerde yağ birikmesine neden olan nadir bir hastalık: Gaucher hastalığı.
- Karaciğer diğer organlardn gelen damarların uğrak bir yeri olduğu için özellikle mide, pankreas ve kalın barsak gibi organların kanserleri karaciğere yayılıp karaciğeri büyütebilir.
- Karaciğer kistleri (bu kistler çoğu zaman iyi huyludur ama bazen kedi köpek kist gibi hastalıklar da olabilir).
- İyi huylu karaciğer tümörleri (hemanjiyom veya adenom).
- Karaciğer kanserleri.
- Sistemik kanserler yani diğer organların kanserlerinin karaciğere yayılması.
- Lösemi ve lenfoma gibi kan kanserleri karaciğer ve dalağı büyütür.
- Safra yolları hastalıkları ve darlıkları.
- Kalp yetmezliği.
- Budd-Chiari sendromu yani karaciğerden çıkan damarların tıkanması.
Kan testleri ve görüntüleme yapılmalı
Karaciğer büyümesinin hangi sorun ya da hastalığa bağlı olduğunu belirlemek için kan testleri ve görüntüleme testleri yapılmalıdır. İlerlemiş bir hastalık söz konusu ise karaciğer dokusundan alınacak örnek laboratuvar testinden geçirilir. Testlerin ve biyopsinin sonucuna göre tedavi seçenekleri belirlenecektir. Karaciğer, yeterli sağlıklı dokuya sahip olduğunda kendini onarma ve yenileme süreci başlayacaktır. Karaciğer büyümesi akut bir durumun sonucuysa, soruna yönelik yapılacak tedavi planı iyileşmesini sağlayacaktır. Büyüme kronik karaciğer hastalığının sonucuysa, potansiyel olarak tersine çevrilebilir ve bazı durumlarda yaşam tarzı değişiklikleri ile tedavide başarı elde edebilir. Örneğin aşırı alkol kullanımına bağlı sorun nedeniyle karaciğerde büyüme varsa alkolü bırakmak tedavi için atılacak ilk adımdır. Alkolle ilişkili olmayan yağlanmaya bağlı bir sorun varsa, toplam kilonun % 10’unu kaybetmek yararlı olacaktır. Ayrıca yüksek kan basıncını, yüksek kolesterolü, yüksek trigliseritleri ve yüksek kan şekerini kontrol altına almak da karaciğer yağlanması ve büyümeyi engellemek için önemlidir.
