Medya, Türkiye’de fazla mesai ücretlerinin ödenmediği sektörlerin ilk sıralarında yer alıyor. Yıllarca gece-gündüz demeden çalışan gazeteciler fazla mesai ücreti alamaz. Birçoğu işten atılma korkusuyla birçoğu da yasal haklarını bilmediği için fazla mesai talep etmez.
Türkiye Gazeteciler Cemiyeti (TGC)’nin çıkardığı ‘Gazetecinin El Kitabı’
Basın İş Kanunu’ndan Doğan Haklar”isimli titiz çalışma fazla mesailerle ilgili önemli bilgiler yer alıyor. TGC Hukuk Danışmanı Avukat Gökhan Küçük’ün hazırladığı kitapta fazla mesaisini alamayan ve istemeyi düşünen gazetecilere şu tüyolar veriliyor:
Gazetecinin günlük çalışma süresi ne kadardır?
Gazetecinin Basın iş Kanunu’na göre günlük çalışma süresi gece ve gündüz devrelerinde sekiz (8) saattir.
Gazetecinin haftalık çalışma süresi ne kadardır?
Basın İş Kanunu, bu konuda bir düzenleme yapmamıştır. Basın İş Kanunu’nun 19. maddesinden çıkan sonuca göre sürekli gündüz çalışan bir gazetecinin haftalık iş süresi 6 gün, sürekli gece çalışan gazetecinin haftalık iş süresi ise 5 gündür. Dolayısıyla sürekli gündüz çalışan gazeteci için haftalık çalışma süresi 48 saat, sürekli gece çalışan gazetecinin haftalık çalışma süresi 40 saattir.
Basın İş Kanunu’na göre günlük fazla mesai nasıl düzenlenmiştir?
4857 sayılı İş Kanunu’ndan farklı olarak Basın İş Kanunu’nda, günlük iş süresi gece ve gündüz çalışılan işyerlerinde sekiz saat olarak belirlenmiştir. Gazetecinin sekiz saatin üzerinde yaptığı çalışma fazla mesai olarak kabul edilecektir. Bunun için yapılan çalışmanın haftalık 48 saati aşmış olması gerekmez. Yargıya yansıyan olaylarda, çoğunlukla haftalık 48 saatin üzerindeki çalışmalar hesaplanmaktadır. Ancak gazetecinin, her gün işyerine giriş çıkışlarını gösteren kayıtlar varsa, çalıştığı dönem boyunca günlük çalışma süreleri mahkemeye belge olarak getirilmişse, bu kez yine günlük 8 saati aşan çalışmalar fazla mesai olarak hesaplanmalıdır.
Gazetecinin ulusal bayramlarda ve genel tatil çalışmalarında hakları nedir?
Gazeteci Ulusal (resmi) bayramlarda ve genel tatillerde çalıştırılmışsa bu Basın İş Kanunu’na göre fazla mesai sayılır. Buna göre ücretlendirilir.
Gazeteci fazla çalıştığını nasıl ispatlayacaktır?
Gazetecilik mesleği zamanla yarışmaktır. Günlük gazeteler, televizyonlar, internet haber siteleri, son dakika olaylarını, ulusal ve uluslararası olayları, her gün okuyucusuna, izleyicisine zamanında ve hızlı iletmek zorundadır. Bu mesleğin doğasındandır ve bu nedenle de çoğu kez fazla çalışma yapmak zorunlu olmaktadır. Fazla saatlerle çalıştığını iddia eden gazeteci, bu iddiasını ispatlamakla yükümlüdür. Gazeteci, imzalamak üzere kendisine bir ücret bordosu veriliyorsa bu ücret bordrolarını iyi incelemekle yükümlüdür. Ücret bordroları gerçeği yansıtmıyorsa imzalanmamalıdır. Ya da ücret bordrosunda fazla mesai ücreti olarak gösterilen rakam gerçeği yansıtmıyorsa bu ücret bordrosunu ihtirazi kayıtla (çekince koyarak) imzalayarak yetkili kişilere, insan kaynaklarına vermelisiniz.
Uygulamada, işveren tarafından her ayın sonunda sadece iş yerinde bulunduğunuz zamanları gösteren işyeri giriş çıkış kayıtları, gazeteciye sunulmakta ve imzalamanız istenmektedir. Bu tarz belgeler çoğunlukla sizin işyeri dışındaki çalışmalarınızı, röportajlar için ayırdığınız zamanları, evde yaptığınız çalışmaları, gece röportajları için dışarıda geçirdiğiniz gece çalışmalarını göstermeyeceğinden ayırdığınız zaman kadar kağıdın altına şerh düşerek imzalamanız gerekmektedir. Bu ileride sizin için yazılı delil olacaktır. Fazla mesai ile ilgili iş yeri iç yazışmalarını da saklayınız.
Gazeteci fazla saatlerde çalıştığını bu tür yazılı belgelerle kanıtlayamazsa tanık dinletebilir. Ancak işvereninizin elinde yazılı belgeler varsa tanık delili daha az kuvvetli olduğundan delilleriniz iddianızı ispata elverişli sayılmayacaktır.
Yargıtay fazla mesainin tanık delili ile ispatlanması durumunda; bilirkişi tarafından hesaplanan fazla mesai ücretinden indirim yapılması gerektiğini kabul etmektedir.
Fazla çalışma ücreti nasıl hesaplanmaktadır?
Gazeteciye her bir fazla çalışma saati için verilecek ücret, normal çalışma saati ücretinin % 50 fazlasıdır. Ancak günlük normal çalışma müddetine ilaveten bu madde gereğince tatbik edilecek fazla çalışmaların saat 24:00’ten sonraya tesadüf eden saatlerinde ücret bir misli fazlasıyla ödenir. Fazla saatlerin hesabında, yarım saatten az olan müddetler yarım saat, fazlası ise bir saat sayılır.
Fazla çalışma ücreti ne zaman ödenmek zorundadır?
Fazla çalışma ücretinin, fazla çalışmanın yapıldığı ayı takip eden ücret ile birlikte ödenmesi zorunludur.
Fazla çalışma ücretlerinin gününde verilmemesinin yaptırımı nedir?
Fazla çalışma ücreti gününde ödenmezse, ödenmediği her gün için %5 fazlasıyla ödenecektir. Bunun dışında fazla saatlerle çalışma ücretlerini gazeteciye ödemeyen işverene ödemediği fazla saat ücretleri tutarının veya eksik ödediği ücretler tutarının beş katı kadar idarî para cezası verilir.
Günde en çok kaç saat fazla mesai yapılabilir?
Basın İş Kanunu’na göre, fazla mesai günde üç saati geçemez.
Ücretlerini parça başına alan gazeteciler için fazla çalışma nasıl düzenlenmiştir?
Fazla saatlerde çalışma, ücretlerini parça başına veya yapılan iş miktarına göre alan gazetecilere yaptırıldığı takdirde dahi bu kimselerin fazla saatlere karşılık gelen ücretleri normal çalışma saati ücretinin % 50 fazlasıdır. Ancak, günlük normal çalışma müddetine ilaveten bu madde gereğince tatbik edilecek fazla çalışmaların saat 24:00’ten sonraki kısımlarında ücret bir misli fazlasıyla ödenecektir.
